Podstawa programowa przedmiotu

wychowanie do życia w rodzinie

 

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 czerwca 2017 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego
i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz
o metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego( Dziennik Ustaw 2017, poz.117) po raz pierwszy wychowaniem
do życia w rodzinie zostali objęci uczniowie klasy IV szkoły podstawowej.

 

Podręczniki:

 

,,Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 4 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Współautorzy: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Grażyna Węglarczyk

Miejsce i rokwydania:  Kraków 2017

 

,,Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Współautorzy: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Grażyna Węglarczyk

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2018

 

,,Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 7 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Współautorzy: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Krystyna Maśnik, Grażyna Węglarczyk

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2017

 

Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2018

 

 

 

 

 

 

Ćwiczenia:

 

,,Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 4 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Autorzy ćwiczeń: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza - Ćwierz

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2017

 

,,Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 5 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Autorzy ćwiczeń: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza - Ćwierz

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2018

 

Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 7 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Autorzy ćwiczeń: Małgorzata Bojarska, Maria Fotruta – Sutor, Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza – Ćwierz

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2017

 

Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej”

Pod redakcją: Teresy Król

Autorzy ćwiczeń: Magdalena Guziak – Nowak; Teresa Król, Józef Nowakowski, Jolanta Tęcza – Ćwierz

Miejsce i rok wydania:  Kraków 2018

 

 

Cele kształcenia – wymagania ogólne:

 

1. Ukazywanie wartości rodziny w życiu osobistym człowieka. Wnoszenie pozytywnego wkładu w życie swojej rodziny.
2. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie postawy szacunku wobec siebie.
3. Pomoc w przygotowaniu się do zrozumienia i akceptacji przemian okresu dojrzewania. Pokonywanie trudności okresu dorastania.
4. Kształcenie umiejętności przyjęcia integralnej wizji osoby. Wybór
   i urzeczywistnianie wartości służących osobowemu rozwojowi. Kierowanie własnym rozwojem, podejmowanie wysiłku samowychowawczego zgodnie
   z uznawanymi normami i wartościami. Poznawanie, analizowanie i wyrażanie uczuć. Rozwiązywanie problemów.
5. Pozyskanie wiedzy na temat organizmu ludzkiego i zachodzących w nim zmian rozwojowych w okresie prenatalnym i postnatalnym oraz akceptacja własnej płciowości. Przyjęcie integralnej wizji ludzkiej seksualności. Umiejętność obrony własnej intymności i nietykalności seksualnej oraz szacunek dla ciała innej osoby.
6. Uświadomienie i uzasadnienie potrzeby przygotowania do zawarcia małżeństwa
   i założenia rodziny. Zorientowanie w zakresie i komponentach składowych postawy odpowiedzialnego rodzicielstwa.
7. Korzystanie ze środków przekazu, w tym z internetu, w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem.

 

Treści nauczania w klasie IV:

 

1. Udział rodziny i szkoły w przygotowaniu uczniów do podjęcia przyszłych ról życiowych.
2. Wspólnota domu, serca i myśli, czyli o funkcjach rodziny.
3. Gdy rodzina się rozrasta – funkcja prokreacyjna.
4. Dawanie i branie w rodzinie – wyrazem wspólnoty miłości.
5. Rola rodziny w opiece nad najmłodszymi i najstarszymi jej członkami.
6. Funkcja wychowawcza rodziny jako wzajemne uczenie się i współodczuwanie kultury bycia, uprzejmości, taktu, współodczuwania, pomocy i miłości.
7. Proces samowychowania jako:

- refleksjao sobie i dokonywanych wyborach,

- umiejętność podejmowania właściwych decyzji,

- wybór wzorców (autorytetów),

- umiejętność rezygnacji ze swojej wygody na rzecz bliskich osób.

     9. Różne postawy członków rodziny wobec siebie.

10. Zachowania empatyczne a obojętne.
11. Rola rodziców w wychowaniu dzieci do umiejętności współodczuwania.
12. Praca nad swoim charakterem.
13. Istotne znaczenie funkcji kontrolnej rodziny w wychowywaniu dzieci.
14. Dobrze zagospodarowany wolny czas – realizacją funkcji rekreacyjno – towarzyskiej rodziny.
15. Spotkania rodzinne w szerszym gronie – okazją do przekazywania tradycji
    i wzmocnienia więzi.
16. Wzajemne obdarzanie, szczególnie własnoręcznie wykonanymi upominkami – dużą satysfakcją i radością.
17. Potrzeby bytowe – funkcja ekonomiczna rodziny.
18. Umiejętność dzielenia się z innymi (akcje charytatywne, wolontariat).
19. Płciowość człowieka w aspekcie biologicznym, psychicznym i społecznym.
20. Rola rodziców w traktowaniu dziecka jako istoty płciowej.
21. On i ona w różnych i tożsamych rolach.
22. Komplementarność ( wzajemne uzupełnianie się)  płci.
23. Równoprawność i równorzędność osób.
24. Okres dojrzewania czasem przygotowania się organizmu kobiety i mężczyzny
    do podjęcia w przyszłości funkcji macierzyńskiej i ojcowskiej.
25. Budowa żeńskiego układu rozrodczego.
26. Budowa męskiego układu rozrodczego.
27. Funkcjonowanie układu rozrodczego kobiety.
28. Funkcjonowanie układu rozrodczego mężczyzny.
29. Zapłodnienie początkiem życia nowego człowieka: warunki, jakie muszą zaistnieć, aby poczęło się dziecko.
30. Wpływ hormonów na zmiany zachodzące w organizmie.
31. ,,Huśtawka  emocjonalna”, czyli zmiany nastroju – typowe dla adolescentów.
32. Osobnicze cechy ( np. wzrost, figura) a dziedziczenie ich po rodzicach.
33. Indywidualne tempo rozwoju; pierwsze zmiany fizyczne.
34. Podstawowe informacje dotyczące dojrzewania chłopców.
35. Podstawowe informacje dotyczące dojrzewania dziewcząt.
36. Wpływ trybu życia nastolatki/ nastolatka (ruch, odżywianie, sen) na jej/jego rozwój.
37. Poczęcie – początkiem życia człowieka.
38. Fazy rozwoju prenatalnego dziecka.
39. Ciąża: czas trwania; higieniczny tryb życia matki, szkoła rodzenia.
40. Poród – zadaniem dla kobiety, ale również dla mężczyzny.
41. Karmienie naturalne dziecka.
42. Przyjęcie dziecka do rodziny; pomoc starszego rodzeństwa.
43. Rozróżnienie kontaktów społecznych, które wymagają różnych stopni bliskości fizycznej.
44. Pojęcie intymności i wstydu; wstyd jako ochrona przed uprzedmiotowieniem osoby ludzkiej.
45. Prawo człowieka do intymności i nietykalności osobistej.
46. Sytuacje naturalne bliskości fizycznej, np. u lekarza.
47. Przysłanianie nagości ( uwarunkowanie klimatyczne, dziedzictwo kulturowe).
48. Strefa intymności barierą dla świata obcych.

49. Sytuacje, które mogą naruszać naszą intymność.

     50. Sposoby możliwych zachowań, jeśli ktoś próbuje przekroczyć sferę intymności:
            ucieczka, brak zgody, zgłoszenie dorosłym, policji.

     51.  Potrzeba dystansu wobec obcych ludzi.

     52. Atuty koleżeństwa; umiejętność tworzenia relacji międzyludzkich.

     53. Istota koleżeństwa: czym jest koleżeństwo?

     54. Cechy dobrego kolegi/ dobrej koleżanki.

     55. Koleżeństwo – różne oddziaływania na młodego człowieka.

     56. Lider grupy – jaki może być?; jakiego można uznać za autorytet?

     57. Asertywność; dlaczego czasem trzeba odmawiać?

     58. Zasady dobrego wychowania, dobre maniery, savoir – vivre – istotnymi wartościami 
           w procesie wychowania i bezkonfliktowego życia w społeczności ludzkiej.

     59. Savoir – vivre – sztuką życia w różnych sytuacjach: w życiu rodzinnym, w szkole czy
           miejscach publicznych.

     60. Odpowiedni ubiór w różnych sytuacjach życiowych; umiar i schludność.

     61. Internet – wynalazek XX wieku.

     62.Zalety internetu – korzyści w zdobywaniu wiedzy i utrzymywanie relacji
           międzyludzkich.

     63. Czas wolny i rozrywki w internecie i w realu. Jak wyważyć proporcje?

     64. Savoir – vivre w internecie.

     65. Jak nie dać się wciągnąć w sieć – czyli o niebezpieczeństwie uzależnienia od

internetu.

 

Treści nauczania w klasie V:

 

1. O budowaniu bliskich relacji w rodzinie:

- rodzina miejscem zaspokojenia potrzeb człowieka ( biologicznych, fizycznych,
emocjonalnych, intelektualnych i duchowych),

- budowanie relacji a uczucia, postawy i zachowania,

- rodzaje uczuć,

- sposoby wyrażania i komunikowania uczuć, w tym wyrażanie postawy miłości
do najbliższych.

    2. Formacyjna rola rodziny w zakresie:

         - przekazywanie wiedzy o życiu, człowieku i świecie,

         - kształtowania postaw,

         - ćwiczenia umiejętności,      

         - tworzenia hierarchii wartości,

         - uczenia norm i zgodnych z nimi zachowań.

   3. Komunikacja w rodzinie:

         - czynniki wspierające komunikację w rodzinie,

         - najczęstsze przyczyny konfliktów rodzinnych,

         - sposoby rozwiązywania konfliktów,

         - umiejętność przepraszania i wybaczania.

    4. Czas wolny:

         - sposoby wykorzystania czasu wolnego; rozwijanie pasji, zainteresowań,

         - umiejętność organizowania świętowania i kultywowania tradycji rodzinnych,   
           narodowych i regionalnych,

         - rola kontaktów ze światem kultury i przyrodą,

         - savoir – vivre – zachowanie w kontakcie z przyrodą i w miejscach związanych
           z kulturą ( w teatrze, w filharmonii, w kinie).

     5. Budowanie relacji koleżeńskich i przyjacielskich:

         - umiejętność tworzenia relacji międzyludzkich,

         - znaczenie relacji międzyosobowych w rozwoju społeczno – emocjonalnym,

         - podtrzymywanie więzi koleżeńskich i przyjacielskich,

         - warunki przyjaźni,

         - przyjaźń szkołą charakteru,

         - pozytywny stosunek do niepełnosprawnych kolegów i przyjaciół.

    6. Problemy rozwoju psychofizycznego dziewcząt i chłopców:

       - odmienność tempa rozwoju nastolatków,

       - akceleracja – przyspieszenie rozwoju fizycznego,

       - labilność emocjonalna w okresie pokwitania,

       - wyjaśnienie wątpliwości związanych z rozwojem adolescentów.

    7. Media – zalety i minusy:
      - świadome korzystanie ze środków społecznego przekazu,

      - wybór określonych treści,

      - limitowanie czasu poświęconego mediom.

 

Treści nauczania w klasie VII:

 

1. Przygotowanie do podjęcia życiowych ról: męża, żony, ojca, matki. Udział rodziny
   i szkoły w tym przygotowaniu.
2. Rozwój człowieka od poczęcia do późnej starości.
3. Czynniki wspomagające i zaburzające rozwój człowieka w aspektach: fizycznym, psychicznym, duchowym i społecznym.
4. Mocne i słabe strony każdego okresu życia.
5. Wspierająca rola rodziny w rozwoju i formacji jej członków.
6. Czas adolescencji okresem burzliwych przemian zachodzących w organizmie młodego człowieka.
7. Celowość tych przemian a perspektywa życia człowieka dojrzałego.
8. Kryteria dojrzałości człowieka: fizyczne, psychiczne (intelektualne, moralne, duchowe), społeczne, prawne.
9. Samowychowanie; samokształcenie, samosterowanie, samorealizacja.
10. Hormonalna  regulacja procesów rozrodczych.
11. Charakterystyczne zmiany zachodzące w organizmie dziewczyny w okresie pokwitania.
12. Charakterystyczne zmiany zachodzące w organizmie chłopca w okresie adolescencji, ich funkcje w perspektywie ojcostwa.
13. Krótka prezentacja zmian zachodzących w organizmie dojrzewającego chłopca.
14. Krótka prezentacja zmian zachodzących w organizmie dojrzewającego dziewczyny
    i ich celowość.
15. Indywidualne tempo rozwoju.
16. Podstawowe zasady higieny w okresie dojrzewania.
17. Problemy dziewcząt związane z psychiką: labilność emocjonalna, pragnienie akceptacji, czułości i miłości; niezgoda na zmiany fizyczne i wygląd (anoreksja
    i bulimia); eksperymentowanie z samą sobą, np. samookaleczenia, ryzykowne zachowania.
18. Ambiwalencja uczuć i postaw.
19. Krytycyzm wobec dorosłych.
20. Poszukiwanie własnej tożsamości.
21. Możliwość wsparcia i pomocy; poradnie, stowarzyszenia.
22. Problemy chłopców związane z psychiką: zwiększona agresja, nadpobudliwość
    i drażliwość; skłonność do kłótni i bójek; chęć imponowania i dominacji w grupie rówieśniczej.
23. Wzrost wulgarności języka i zachowań.
24. Wzmożone zainteresowanie sferą erotyczną.
25. Ukierunkowanie energii: sport, realizacja pasji i zainteresowań.
26. Różne wzorce męskości (autorytety).
27. Charakterystyka pierwszych uczuć, fascynacji, zauroczeń i emocji, które im towarzyszą.
28. Empatia i dokonywane wybory młodzieńczych związków.
29. Realistyczne i nierealistyczne oczekiwania wobec randek. Nieudane randki i decyzje
    o rozstaniu.
30. Zakochanie a miłość.
31. Odpowiedzialne rodzicielstwo – zagadnienie, które wymaga wiedzy i świadomego wyboru rodziców.
32. Powołanie do życia nowego człowieka aktem wybranym w najdogodniejszym dla niego czasie.
33. Fizjologia prokreacji; działania gruczołów (gamet) żeńskich i męskich w procesie zapłodnienia.
34. Rola i działanie hormonów płciowych.
35. Charakterystyka płodności kobiety (cykliczna) i mężczyzny (stała).
36. Budowa i działanie  żeńskiego układu płciowego.
37. Budowa i działanie męskiego układu płciowego.
38. Budowa komórki jajowej i plemnika; zapłodnienie.
39. Higiena ciąży.
40. Profilaktyka prekoncepcyjna.
41. Ciąża a używki: Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS); nikotyna, narkotyki a zdrowie dziecka.
42. Opieka ojca nad matką w ciąży i ich dzieckiem.
43. Pierwsze dziewięć miesięcy, czyli rozwój dziecka w łonie matki.
44. Znaczenie więzi matki z dzieckiem we wczesnym okresie życia.
45. Szkoła rodzenia formą przygotowania do podjęcia ról matki i ojca.
46. Naturalny poród startem dziecka w życie ,,bez przemocy”.
47. Korzyści karmienia naturalnego.
48. Przyjęcie dziecka, również niepełnosprawnego, do rodziny.
49. Znaczenie roli męża/ojca w opiece i trosce o rozwijające się dziecko i jego matkę.
50. Razem czy osobno, czyli TAK lub NIE dla wspólnie przeżywanego porodu.
51. Znaczenie więzi matki i ojca z dzieckiem we wczesnym okresie życia.
52. Miłość do dziecka oraz opieka nad nim wyrazem męskiej dojrzałości.
53. Kontakt werbalny i niewerbalny w relacjach międzyludzkich.
54. Zasady otwartego i jednoznacznego komunikowania się z innymi.
55. Znaczenie rodzinnych rozmów.
56. Uczucia i ich rodzaje.
57. Komunikaty, które budują i które ranią (komunikat JA i komunikat TY).
58. Krótka historia savoir – vivre’ u w polskiej literaturze i kulturze.
59. Normy grzecznościowe, które ułatwiają życie rodzinne i społeczne.
60. Etyka towarzyska, biznesu i protokół dyplomatyczny, czyli wymagane procedury zachowań w określonych sytuacjach.
61. Sytuacje życiowe, które wymagają konkretnych zachowań, np. w szkole, teatrze.
62. Kultura a korzystanie ze środków przekazu.
63. Asertywność – sztuka dobrej odmowy.
64. Rodzaje uzależnień: chemiczne i behawioralne.
65. Czynniki ryzyka, które sprzyjają uzależnieniom.
66. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol, narkotyki, dopalacze).
67. Wartość życia a używki.
68. Uzależnienia behawioralne: internet, smartfon, zakupy, autoagresja, pornografia.
69. Czynniki chroniące, które osłabiają skłonność do popadania w nałogi.  

 

Treści nauczania w klasie VIII:

 

1. Rozwój psychoseksualny człowieka:

- cielesność, płciowość, seksualność,

- różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców,

- identyfikacja z własną płcią,

- męskość, kobiecość, komplementarność płci.

      2.  Miłość w życiu człowieka:

           - budowanie relacji międzyosobowych w okresie młodzieńczym,

           - zakochanie i miłość,

           - rodzaje miłości i etapy jej rozwoju.

      3. Odpowiedzialność w przeżywaniu własnej płciowości i budowanie szczęśliwych więzi:

          - integracja seksualna,

          - prawo pierwszych połączeń,

          - wzajemna pomoc i szacunek,

          - związek między aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością,

          - problemy z przedmiotowym traktowaniem człowieka w dziedzinie seksualnej,

- argumenty biomedyczne, psychologiczne, społeczne i moralne za inicjacją seksualną
            w małżeństwie.

       4. Przedwczesna inicjacja seksualna:

         - przyczyny, skutki i profilaktyka,

         - choroby przenoszone drogą płciową, w tym AIDS (specyfika, rozwój i objawy;
           profilaktyka),

         - ciąża nieletnich, zagrożenie aborcją,

         - różne odniesienia do seksualności: permisywna, relatywna i normatywna.

        5. Płodność człowieka:

         - charakterystyka płodności mężczyzny i kobiety,

         - metody rozpoznawania płodności, ich przydatność w planowaniu rodziny
i diagnostyce zaburzeń,

         - problemy z płodnością, przyczyny, skutki, profilaktyka i leczenie,

         - zapłodnienie in vitro a naprotechnologia,

         - antykoncepcja i jej rodzaje; ocena w aspekcie medycznym, psychologicznym,
           ekologicznym, ekonomicznym, społecznym i moralnym,

         - różnice między antykoncepcją a naturalnym planowaniem rodziny.

        6. Rodzina w kontekście trwałości małżeństwa, miłości, wzajemnego szacunku i troski:

         - dojrzałość do małżeństwa i założenia rodziny,

         - kryteria wyboru małżonka,

         - motywy zawierania małżeństwa,

         - czynniki warunkujące trwałość małżeństwa,

         - powodzenie relacji małżeńskiej i rodzinnej,

         - troska o osoby chore i niepełnosprawne,

         - sytuacja rodziny w przypadku śmierci dziecka przed narodzeniem,

         - śmierć w rodzinie i współtowarzyszenie bliskim w przeżywaniu żałoby,

         - zachowanie pamięci o zmarłych.

        7. Rodzina a normy i prawo:

         - normy moralne w życiu małżeńskim i rodzinnym,

         - przepisy prawa chroniące rodzinę.

 

Warunki i sposób realizacji

 

Do zadań szkoły w zakresie realizacji wychowania do życia w rodzinie należy
w szczególności:

1. wspieranie wychowawczej roli rodziny;
2. współpraca z rodzicami w zakresie prawidłowych relacji między nimi a dzieckiem;
3. wskazanie norm życia społecznego, pomoc w interioryzacji i ich wspólne przestrzeganie;
4. pomoc we właściwym przeżywaniu okresu dojrzewania;
5. wzmacnianie procesu identyfikacji z własną płcią; docenianie komplementarności płciowej i współdziałania;
6. wspieranie rozwoju moralnego i kształtowania hierarchii wartości;
7. promowanie integralnej wizji seksualności człowieka; ukazanie jedności pomiędzy aktywnością seksualną, miłością i odpowiedzialnością;
8. wskazywanie na prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci, potrzebę przygotowania do macierzyństwa i ojcostwa oraz towarzyszenia
   w chorobie i umieraniu;
9. tworzenie klimatu dla koleżeństwa, przyjaźni oraz szacunku dla człowieka;
10. pomoc w poszukiwaniu odpowiedzi na podstawowe pytania egzystencjalne;
11. o możliwościach pomocy – system poradnictwa dla dzieci i młodzieży;
12. ukazywanie potrzeby odpowiedzialności w korzystaniu ze środków społecznego przekazu (w tym internetu) w zakresie doboru treści, krytycznej oceny formy przekazu oraz poświęconego czasu;
13. pomoc w rozpoznawaniu i rozwijaniu zdolności, w odkrywaniu możliwych dróg realizacji osobowej i zawodowej wychowanka, przygotowywanie do odpowiedzialnego pełnienia zadań na każdej z nich.