DOJRZAŁOŚĆ  SZKOLNA. CO  TO  TAKIEGO?

PORADNIK  DLA  RODZICÓW

 

        Dzieci sześcioletnie są zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej. Celem jest wyrównywanie szans wszystkich sześciolatków na równy start w szkole – to jest wszechstronne przygotowanie dzieci do warunków szkolnego nauczania i wychowania. Rozpoczęcie nauki szkolnej jest bowiem przełomowym momentem zarówno w życiu dziecka, jak i całej jego rodziny. Aby odniosło ono sukces muszą zostać spełnione określone warunki, tzn. dziecko powinno osiągnąć dojrzałość szkolną.

Co to jest dojrzałość szkolna?

       Według  S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który je czyni wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Obecnie dojrzałość szkolną traktuje się jako wynik interakcji między zdatnym do szkoły dzieckiem, a środowiskiem rodzinnym, wychowawczym, w tym wychowaniem przedszkolnym. Współcześnie coraz częściej używa się terminu gotowość szkolna, dla określenia nie tylko gotowości do szkoły, lecz do uczenia się. Tak więc gotowość szkolną rozpatruje się jako proces i efekt współdziałania aktywności dziecka i aktywności dorosłych tworzących warunki do uczenia się.

        Dojrzałość szkolna dziecka sześcioletniego  to taki poziom rozwoju dziecka, który umożliwi mu podołanie różnym obowiązkom, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Dojrzałość szkolna to nie tylko umiejętność czytania i pisania i liczenia, ale także:

· Umiejętność uważnego słuchania wypowiedzi i poleceń nauczyciela oraz wykonywanie tego, o co prosi,

· Umiejętność stosowania właściwych norm współżycia w grupie rówieśniczej,

· Umiejętność współdziałania z nauczycielem i kolegami,

· Wytrwałość w pracy,

· Rozumienie zadań i próby wykonywania ich bez pomocy,

· Koncentracja uwagi,

· Pilność i wytrwałość,

· Umiejętność myślenia krytycznego i przyczynowo – skutkowego.

Obok rozwoju intelektualnego i społecznego dzieci muszą osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju biologicznego, na który składa się:

• stan zdrowia,
• rozwój sił fizycznych,
• sprawność motoryczna,
• dobra koordynacja ruchów.

 

Co wpływa na dojrzałość szkolną?

 

Na dojrzałość szkolną mają wpływ pewne czynniki, do których należą m. in.:

 

• Czynniki indywidualne –  potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.
• Czynniki środowiskowe – chodzi tutaj głównie o wpływ rodziny i przedszkola. 

 

Literatura podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną dziecka. Są to:

 a) warunki materialne - dochody, sytuacja mieszkaniowa, wyposażenie gospodarstwa domowego, odżywianie, odzież, warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.

 b) warunki kulturalne - poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego.

 c) warunki społeczno – psychologiczne - struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu.

 

Istotnym czynnikiem wpływającym na dojrzałość szkolną dzieci jest fakt uczęszczania do przedszkola. Dzieci o długiej karierze przedszkolnej wyróżniają się lepszym uspołecznieniem.

 

Co składa się na dojrzałość szkolną?

         Do komponentów dojrzałości szkolnej należą osiągnięcia rozwojowe w trzech sferach:

• ruchowej
• umysłowej
• emocjonalno – społecznej

 

Charakterystyka dziecka dojrzałego do podjęcia nauki:

 

1. Dojrzałość fizyczna:

• motoryka duża: Jest ogólnie sprawne ruchowo. Charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłów. Jest odporne na choroby i zmęczenie. Posiada pełną automatyzację czynności samoobsługowych. Ma wykształconą orientacje przestrzenną., a także zdolność utrzymywania równowagi.

• motoryka mała: Prawidłowo trzyma ołówek, nożyczki i inne przybory. Ma dobrą koordynację ruchową oraz zdolność do utrzymania wyznaczonego kierunku przy rysowaniu.

2. Dojrzałość umysłowa
Jest aktywne poznawczo, chce się uczyć. Posiada pewien zasób doświadczeń i wyobrażeń. Uważnie i ze zrozumieniem słucha oraz rozumie polecenie dorosłych i potrafi je wypełnić.

 

• Myślenie, uwaga: Jest zdolne do zapamiętywania    tekstu. Posiada zdolność rozumowania przyczynowo- skutkowego, uwzględniającego logiczne następstwo zdarzeń.

 

• Percepcja wzrokowa: Wyodrębnia własności przedmiotów, różnicuje kształty, odwzorowuje układy geometryczne. Posiada wzrokową orientacje ruchową.

 

 

• Percepcja ruchowa: Różnicuje odgłosy z otoczenia, słuchowe zestawy dźwiękowe.

• Dojrzałość do czytania, pisania: Potrafi wyodrębnić głoski, sylaby w słowie oraz łączyć głoski i sylaby. Rozumie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów.

• Dojrzałość do nauki matematyki: Rozumie i określa stosunki przestrzenne, czasowe, ilościowe w praktycznym dzieleniu. Potrafi klasyfikować przedmioty według przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru. Rozumie pojęcie abstrakcyjne kształtów, wielkości, pojemności, czasu i liczby. Umie na konkretach dodawać i odejmować w zakresie dziesięciu. Posiada umiejętność swobodnego i zrozumiałego do otoczenia wypowiadania się, opowiadania, pytania. Prawidłowo artykułuje wszystkie głoski. Ma bogaty zakres słów.

 

3.Dojrzałość emocjonalno- społeczna.
 

  Chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i nauczycielem. Potrafi podporządkować się ustalonemu regulaminowi. Jest obowiązkowy, wytrwały, wrażliwy na opinie nauczyciela. Potrafi opanować reakcje emocjonalne. 

Dziecko sześcioletnie powinno przejawiać wymienione kompetencje, a brak niektórych z nich może sugerować możliwość pojawienia się u dziecka problemów edukacyjnych , emocjonalnych i wychowawczych w klasie pierwszej. Wówczas zalecone byłoby odroczenie dziecka i wyrównanie jego poziomu. Odroczenie jest możliwe na podstawie orzeczenia wydanego przez Poradnię Psychologiczno – Psychologiczną. Rok ten powinien być poświęcony na utrwalenie treści programowych z klasy „0”, terapię pedagogiczną czy konsultacje specjalistyczne. W porę udzielona pomoc może zminimalizować późniejsze niepowodzenia, uniknięcie problemów i upokorzeń w trakcie dalszej nauki szkolnej. Należy rozumieć, że odroczenie od obowiązku szkolnego służy wyłącznie dziecku. gdy z kolei obserwuje się pełną dojrzałość u dziecka młodszego, możliwe byłoby przyspieszenie obowiązku szkolnego.

         Zatem nie tylko znajomość liter, umiejętność pisania i czytania (na co rodzice zwracają największą uwagę) jest jednym z warunków dobrego startu w szkole. Oceniając gotowość dziecka należy zwrócić uwagę na rozwój wszystkich omówionych sfer.

 

Czy wiesz, że ...

... opóźnienie myślenia, pamięci, trudności w koncentracji uwagi wiążą się z niedokładnością, pośpiechem w działaniu oraz popadaniem w konflikty!

• dzieci takie wymagają: spokojnego postępowania, nagradzania i chwalenia, zachęcania do uczenia się wierszyków, logicznego myślenia

...braki w zakresie umiejętności percepcyjnych prowadzą do trudności w uczeniu się pisani, czytania, liczenia!

• w zakresie pisania może doprowadzić do dysgrafii( niekształtne, nieczytelne pismo)
• w zakresie czytania do dysleksji( brak zdolności do uczenia się czytania i pisania)
• w zakresie liczenia do dyskalkulii ( trudności w liczeniu)

... braki dojrzałości emocjonalnej mogą spowodować:

• nadmierną ruchliwość, pobudliwość i wówczas należy zapewnić dziecku regularny tryb życia, spokojne i opanowane postępowanie, motywację do pracy!
• nieśmiałość i wówczas należy uaktywniać dziecko, zachęcać i chwalić, także za chęci do działania, a nie tylko sam efekt!
• infantylność -  dziecko nie potrafi opanować swoich emocji pozytywnych i negatywnych. jest mało samodzielne i stale oczekuje pomocy, pojawiają się lęki w nowych sytuacjach. Należałoby wówczas zmienić postawy rodziców, by dali dziecku szansę na samodzielność. Uczyć zachowania się w sytuacjach trudnych i usamodzielniać przez powierzanie mu zadań, a także umacniać wiarę we własne siły.
• lęk przed szkołą spowodowany nieprawidłowym nastawieniem do szkoły można zniwelować poprzez wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa.

 

Pamiętaj, że ...

... należy nie stwarzać atmosfery napięcia i nerwowości, bowiem szybko udzieli się dziecku

... należy wzmacniać pozytywne nastawienie do szkoły, opowiadać o jej zaletach

... nie podsycać ducha rywalizacji – szkoła powinna być dla dziecka spokojnym miejscem do nauki i wychowania

... należy zaufać nauczycielowi, a będziesz czuć się pewniej i spokojniej

... należy chwalić i nagradzać dziecko nawet za małe osiągnięcia

... nie należy wyręczać dziecka w jego pracach, ale zachęcać i wspomagać udzielając wskazówek, rad

... nie należy robić dziecku wymówek lecz wskazywać możliwości poprawiania błędów

... nie należy przeciążać dziecka obowiązkami, lecz dostosować do jego możliwości i umiejętności

 

         Rola rodziców w osiąganiu dojrzałości szkolnej jest ogromna. Byłoby wspaniale, gdyby każdy rodzic z troską i radością pomagał swojemu dziecku w osiąganiu dojrzałości szkolnej wraz z nauczycielami, zapewniając mu dobry start szkolny. Prawidłowy rozwój we wszystkich sferach, a więc fizycznej, umysłowej i emocjonalno – społecznej daje szansę sprostania wymaganiom szkolnym i odniesienia przez dziecko sukcesu.

 

Literatura:

1. Wilgocka – Okoń B.: „O badaniu dojrzałości szkolnej”, PZWS, Warszawa 1971.

2. Wilgocka – Okoń B.: „Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich”, Żak, Warszawa 2003

3. Szczyrba D.: „Czynniki wpływające na poziom dojrzałości szkolnej”, Tychy 2003.

 

 

Mały test dla rodzica. Czy twoje dziecko to potrafi?

• przy rozstaniu z opiekunem jest pogodne, nie płacze
• łatwo nawiązuje kontakt z rówieśnikami i dorosłymi
• umie zgodnie bawić się w grupie
• umie czekać na swoją kolej
• kończy rozpoczętą pracę, sprząta po sobie
• wykonać podstawowe czynności samoobsługowe: samodzielnie zjeść, ubrać się, umyć ręce, zawiązać sznurowadła, zapiąć guziki, zamki
• słucha opowiadania, bajki, muzyki
• podporządkowuje się poleceniom słownym i przestrzega norm postępowania
• wie ile ma lat, zna swój adres, czym w pracy zajmują się rodzice
• kolorując rysunek nie wychodzi za linie
• narysować rysunek postaci ludzkiej z zachowaniem proporcji
• lepić z plasteliny, ciąć nożyczkami według linii prostej i krzywej
• umie obchodzić się przyrządami do rysowania, malowania, pisania
• opowiadając np. co przedstawia rysunek posługuje się zadaniami rozwiniętymi
• prawidłowo wymawia wszystkie głoski, a wymowa jest poprawna pod względem gramatycznym
• wyróżnia głoski na początku i na końcu wyrazu
• dzieli zdanie na wyrazy, wyrazy na sylaby i głoski
• różnicuje wyrazy dźwiękopodobne np. półka – bułka, kura – góra, bada – pada
• rozwiązać proste zagadki
• wymienić kilka różnic w pozornie takich samych obrazkach, przedmiotach
• czytać proste teksty
• dobrać w pary przedmioty lub obrazki, klasyfikować je według określonej zasady np. owoce, pojazdy, zwierzęta
• łączyć zbiory wg określonej cechy np. wielkość, kolor
• przeliczać przedmioty do 10; po przeliczeniu powiedzieć ile ich jest
• dodawać i odejmować na konkretach w zakresie 10
• odróżnia lewą stronę ciała od prawej
• wskazuje lewą i prawą stronę osoby stojącej na wprost
• składa pociętą na części widokówkę
• odróżnia z otoczenia dźwięki np. pojazdów, instrumentów, głosy zwierząt
• odtwarza prosty układ rytmiczny wystukany przez dorosłego
• wykonuje proste ćwiczenia gimnastyczne, uczestniczy w zabawach ruchowych
• uczyć się na pamięć wierszyków, rymowanek

 

 

 

Zadania dla rodziców chcących pomóc dziecku w osiągnięciu dojrzałości szkolnej

1. Zadbanie o wyrobienie w dziecku samodzielności (czynności samoobsługowe tj. mycie, ubieranie, dbałość o zabawki). Wyręczanie dziecka powinno następować wyłącznie w sytuacjach przerastających jego możliwości – zbyt częste wyręczanie prowadzi do wytworzenia bezradności w sytuacjach wymagających samodzielności.

2. Kształtowanie wytrwałości i systematyczności – należy przydzielić dziecku pewne obowiązki, zwracać uwagę by doprowadzało do końca wcześniej rozpoczęte zadania, nagradzać przejawy aktywności dziecka i jego starania.

3. Uczenie prawidłowej wymowy – w kontakcie słownym z dzieckiem nie należy stosować błędnego wymawiania słów, nie naśladować mowy dziecięcej, nie używać „spieszczeń” i zdrobnień, gdyż nieprawidłowe wzorce utrwalają się powodując w następstwie poważne trudności w pisaniu.

4. Rozwijanie sprawności manualnej ręki – od najmłodszych lat należy zachęcać dziecko do rysowania. Aby usprawniać rękę dziecko powinno mieć wiele możliwości doskonalenia jej. Przydatnymi ćwiczeniami może być lepienie z plasteliny, wycinanie, manipulowanie, rzucanie i chwytanie piłki, budowanie z klocków.

5. Wzbogacanie wiedzy o świecie, rozwijanie spostrzegawczości i zdolności myślenia.

6. Wyrabianie umiejętności słuchania, doskonalenie koncentracji uwagi poprzez rozwijanie zainteresowania książką – literatura dziecięca ma duży wpływ na rozwijanie mowy, myślenia i wyobraźni dziecka oraz wzbogacanie wiedzy dziecka.

7. Rozbudzanie motywacji do uczenia się – nie należy zmuszać dziecka do ćwiczeń, krytykować czy ośmieszać ale nagradzać i zachęcać do aktywności poprzez zapewnienie ciekawych, atrakcyjnych materiałów pomocniczych do nauki czytania, pisania i liczenia.

 

W minionym tygodniu przeprowadziłam w klasach pierwszych zajęcia integracyjne. Zapewniam Szanownych  Rodziców naszych pierwszoklasistów, iż wszystkie grupy są zintegrowane i pełne zapału. Wstępna diagnoza pozwala mieć nadzieję, że wszystkie dzieci będą czuły się w szkole bezpiecznie, a z naszą i  Państwa pomocą pokonają pierwsze  trudności edukacyjne.Pierwsze i jedyne